Mediacja może być prowadzona na każdym etapie, czy to przedsądowym (przed złożeniem pozwu), czy już sądowym (po złożeniu pozwu). W obu przypadkach mediację można rozpocząć z własnej inicjatywy składając wniosek o jej przeprowadzenie do wybranego przez siebie mediatora na etapie przedsądowym albo składając wniosek do sądu, w sytuacji kiedy sprawa zawisła już w sądzie.
We wniosku składanym do sądu możemy wskazać osobę mediatora (mediatora znajdziesz na liście stałych mediatorów przy danym Sądzie Okręgowym), a jeśli tego nie zrobimy to pozostawiamy wybór osoby mediatora sądowi. Wówczas sąd informuje o wniosku drugą stronę i wyznacza termin na ustosunkowanie się, bądź od razu wydaje postanowienie o skierowaniu sprawy do mediacji. Kiedy mediacja prowadzona jest na podstawie postanowienia sądu, mamy do czynienia z mediacją sądową. Musisz wiedzieć, że na etapie sądowym sąd może skierować sprawę do mediacji, dostrzegając w niej potencjał do ugody, bez uprzedniego wniosku strony.
W mediacji umownej, czyli tej gdzie mediacja prowadzona jest na podstawie umowy o mediację zawartej pomiędzy zainteresowanymi osobami, a mediatorem spotkać się z następującymi sytuacjami. Do mediatora zgłasza się jeden z małżonków informując, że chciałby w drodze mediacji rozwiązać spór z drugim. Wtedy to mediator podejmuje dalsza inicjatywę, kierując do drugiego małżonka zaproszenie do mediacji. Może się jednak zdarzyć, że małżonkowie zainteresowani chęcią podjęcia próby polubownego ustalenia wszystkich kwestii spornych, przyjdą razem do wybranego przez siebie mediatora.
Czy wystarczy złożyć wniosek, aby można było prowadzić mediację i czy można zmusić małżonków/współmałżonka do przeprowadzenia mediacji?
Niestety nie. Sam wniosek to sygnał dla drugiego małżonka bądź sądu, że chcemy rozwiązać spór polubownie, w drodze rozmowy a nie batalii sądowej. Jednak, aby można było prowadzić mediację potrzebna jest zgoda obojga małżonków. Ten wymóg jest odzwierciedleniem zasady dobrowolności mediacji. Ta zasada pozostaje aktualna również w sytuacji, kiedy sąd wyda postanowienie o skierowaniu sprawy do mediacji, bez złożonego wcześniej w tym przedmiocie wniosku jednego małżonka, czy małżonków.
Strony wyrażają zgodę na udział w postępowaniu mediacyjnym dobrowolnie. Zasada dobrowolności mediacji obowiązuje, aż do czasu jej zakończenia. Na każdym etapie mediacji każdy z małżonków może odmówić dalszego w niej udziału. Wobec małżonków nie może być stosowana jakakolwiek forma przymusu. Uczestnictwo w mediacji jest zatem dobrowolne, co zdecydowanie odróżnia mediację od tradycyjnych metod rozwiązywania sporów z władczą interwencją wymiaru sprawiedliwości. Ta zasada to również brak nacisku na zawarcie ugody, również wtedy, gdy małżonek brał udział w formułowaniu postanowień ugody i wyraził uprzednio zgodę na zawarcie ugody w takiej formie. Każdy z małżonków do ostatniej chwili ma prawo odmówić podpisania wcześniej wypracowanej przed mediatorem ugody.
Mediator Karolina Wrąbel
Adwokackie Centrum Mediacji w Łodzi
Stały mediator przy Sądzie Okręgowym w Łodzi